ตัวไรขน (Demodex folliculorum) มีขนาดเล็กจิ๋วเพียง 0.3 มิลลิเมตร
ไม่ว่าคุณจะล้างหน้าอย่างสะอาดล้ำลึกแค่ไหน สิ่งมีชีวิตเล็กจิ๋วขนาด 0.3 มิลลิเมตร ที่เรียกว่าตัวไรขนหรือไรขนตา (Demodex folliculorum) ก็ยังจะใช้รูขุมขนบนใบหน้าของคุณเป็นบ้านที่อยู่อาศัย
ในเวลากลางคืนขณะที่เราหลับ พวกมันจะพากันออกมาผสมพันธุ์บนผิวหนังด้านนอกตามปีกจมูก หน้าผาก ช่องหู ไม่เว้นแม้แต่ที่หัวนม และออกลูกออกหลานไว้เป็นจำนวนมาก แต่ถึงอย่างนั้นก็ตาม ตัวไรขนกลับกำลังเผชิญวิกฤตทางพันธุกรรม เสี่ยงใกล้สูญพันธุ์เพราะปรับตัวใช้ชีวิตอยู่กับมนุษย์ได้ดีจนเกินไป
ทีมนักวิทยาศาสตร์นานาชาติจากสหราชอาณาจักรและอาร์เจนตินา เผยผลการศึกษาล่าสุดในวารสาร "ชีววิทยาระดับโมเลกุลและวิวัฒนาการ" (Molecular Biology and Evolution) หลังถอดรหัสพันธุกรรมทั้งหมดหรือจีโนม (genome) ของตัวไรขนแล้วพบว่า พวกมันมีความหลากหลายของหน่วยพันธุกรรมหรือยีนอยู่น้อยมาก โดยถือว่าน้อยที่สุดในบรรดาสัตว์จำพวกแมลง แมง และสัตว์มีเปลือกแข็งต่าง ๆ
สาเหตุที่เป็นเช่นนั้น เนื่องจากตัวไรขนกับมนุษย์มีความสัมพันธ์แบบพึ่งพาอาศัยกันและกัน (symbiosis) อย่างใกล้ชิดมาตั้งแต่ดึกดำบรรพ์ โดยตัวไรขนกินไขมันบนผิวหนังเป็นอาหาร ทั้งยังใช้รูขุมขนเป็นที่กำบังหลบรังสีอัลตราไวโอเลตหรือยูวี (UV) ที่เป็นอันตราย ในขณะที่คนเราได้รับประโยชน์จากตัวไรขนซึ่งช่วยทำให้รูขุมขนไม่อุดตัน
ประชากรมนุษย์ 90% มีตัวไรขนอยู่บนใบหน้าโดยไม่ก่อให้เกิดโรคใด ๆ และจะส่งต่อตัวไรขนให้กันผ่านการสัมผัส โดยคนเราได้รับตัวไรขนมาจากแม่ตั้งแต่เกิดขณะกินนมจากเต้า
ภาพขยายตัวไรขนบนผิวหนังด้วยกล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอน
ทว่าความสัมพันธ์ที่เอื้อประโยชน์กันและกันนี้ ทำให้ตัวไรขนมีวิวัฒนาการไปในทางที่จะต้องพึ่งพิงมนุษย์อย่างสมบูรณ์มากขึ้นเรื่อย ๆ โดยทีมผู้วิจัยพบว่า มันสูญเสียยีนที่สำคัญต่อการอยู่รอดได้ด้วยตนเองไปหลายตัว เช่นยีนที่ต้านทานรังสียูวี และยีนของนาฬิการ่างกายที่ควบคุมวงจรการตื่นและหลับ
ผลก็คือตัวไรขนต้องใช้ชีวิตโดยหลบแดดอยู่แต่ในรูขุมขนมากขึ้น มีโอกาสพบปะผสมพันธุ์กับตัวไรขนต่างสายเลือดน้อย และเมื่อมันต้องออกมาหาคู่ในเวลากลางคืน ตัวไรขนจะไม่สามารถรับรู้เวลาได้ด้วยตนเอง แต่หันมาอาศัยการหลั่งฮอร์โมนบางชนิดบนผิวหนังคนขณะนอนหลับ เป็นสารที่ช่วยปลุกพวกมันให้ตื่นขึ้นแทน
ตัวไรขนมีความหลากหลายทางพันธุกรรมต่ำมากจนเสี่ยงใกล้สูญพันธุ์
ในที่สุดแล้วทีมผู้วิจัยเกรงว่า การดำรงอยู่ของเผ่าพันธุ์ตัวไรขนจะต้องพึ่งพามนุษย์ทั้งหมด 100% ซึ่งเสี่ยงที่จะทำให้พวกมันสูญพันธุ์ไปจากโลกนี้ได้อย่างรวดเร็ว
แม้ฟังเผิน ๆ จะดูเหมือนเป็นเรื่องดี แต่ทีมผู้วิจัยเตือนว่ามนุษย์อาจเจอปัญหาโรคผิวหนังมากขึ้นได้ หากเราขาดปรสิตที่มีประโยชน์ซึ่งคอยช่วยทำความสะอาดรูขุมขนให้อย่างเช่นทุกวันนี้...
